Τα τελευταία χρόνια, η Κερκυραϊκή Ψαλτική (τα ΄΄Ντόπια΄΄ όπως χαρακτηριστικά λέμε στην Κέρκυρα), ως μέρος της ευρύτερης Επτανησιακής Εκκλησιαστικής μουσικής παράδοσης, αποτέλεσε αντικείμενο επιστημονικής μελέτης και έρευνας πολλών μουσικολόγων ερευνητών.
Ο καθηγητής Βυζαντινής μουσικής Ιωάννης Αρβανίτης, στην εργασία του με τίτλο ΄΄Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική παράδοση στη Μεταβυζαντινή Κέρκυρα΄΄*, αναφέρεται εκτεταμένα στην ύπαρξη, στο Επισκοπείο (Δεσποτικό) της Κέρκυρας, μιας ελαιογραφίας έργο του ΙΗ΄αιώνα, στην οποία απεικονίζεται ο Ιερέας Θεόδωρος Κιγάλας να κρατά στο αριστερό χέρι ένα δισέλιδο χειρόγραφο εκκλησιαστικού μέλους, που το καφέ μελάνι στην γραφή των σημαδόφωνων (μουσικών χαρακτήρων) αλλά και οι μεταξύ τους συνδυασμοί παραπέμπουν σε Κρητικά μουσικά χειρόγραφα, αποδεικνύοντας έτσι την επίδραση του λεγόμενου ΄΄Κρητικού Εκκλησιαστικού μουσικού ιδιώματος΄΄ στην Εκκλησιαστική μουσική της Επτανήσου. Πρόσφατα μάλιστα βρέθηκε στην βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Υ.Θ. Πλατυτέρας Κέρκυρας ένα σημαντικό μουσικό χειρόγραφο** του 17ου αιώνα, ιδίας γραφής και ύφους, το οποίο ήταν για ένα διάστημα στην κατοχή του Ιερέα Θεόδωρου Κιγάλα.
Ο μουσικολόγος και συνθέτης Σωτήριος Δεσπότης στην πολύ σημαντική μελέτη του με τίτλο ΄΄Η παραδοσιακή Κερκυραϊκή ψαλτική τέχνη΄΄*** αναφέρει πως η Κερκυραϊκή ψαλτική έχει τις ρίζες της τόσο στη Βυζαντινή μουσική παράδοση όσο και στην Κρητική Εκκλησιαστική μουσική. Το ιδιάζον δε οκτώηχο σύστημα με τις μελωδικές του γραμμές, η έλλειψη οργανικής συνοδείας, η ερμηνεία της μόνο από ανδρικές φωνές, η δυνατότητα μονοφωνικής ερμηνείας της καθώς και όλα τα υπόλοιπα μορφολογικά της χαρακτηριστικά, τοποθετούν την ψαλτική αυτή παράδοση σε μια ιδιαιτέρως σημαντική θέση σ’ αυτό που χαρακτηρίζουμε ΄΄Ελληνική ψαλτική τέχνη΄΄.
Η Ψαλτική αυτή παράδοση ήταν για πολλά χρόνια το μόνο μουσικό ιδίωμα ψαλτικής στις Εκκλησίες της Κέρκυρας. Όμως, από τις αρχές του 20ου αιώνα άρχισε σταδιακά να παραχωρεί τη θέση της στη Βυζαντινή (κατά Σακελλαρίδη κυρίως) μουσική και σήμερα ψάλλετε σε ελάχιστους Ναούς, κυρίως στα χωριά του νησιού. Επιβάλλεται εδώ να γίνει αναφορά στους ανθρώπους, γνωστούς ή άγνωστους, που έψαλλαν την Κερκυραϊκή ψαλτική κατά τις τελευταίες δεκαετίες και που χάρη σ’ αυτούς έφτασε μέχρι τις μέρες μας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι μακαριστοί ιερείς π. Νικόλαος Κουρτελέσης, π. Ευστάθιος Παγιατάκης, π. Γεώργιος Σπίνουλας, π. Μάριος Δαπέργολας, π. Γεώργιος Μαξιμιλιανός, π. Ιωάννης Σκιαδόπουλος, ο λόγιος π. Αθανάσιος Τσίτσας, όπως και οι αείμνηστοι ιεροψάλτες Θεόδωρος Μωραΐτης, ο ιατρός Νικόλαος Καρύδης, ο μουσικοδιδάσκαλος Νικόλαος Δολιανίτης και πλήθος άλλων.
Τα τελευταία χρόνια ξεκίνησε μια μεγάλη προσπάθεια καταγραφής και διάσωσής της από τον μακαριστό πρωτοπρεσβύτερο π. Κωνσταντίνο Σουρβίνο. Ο π. Κωνσταντίνος υπήρξε άριστος γνώστης της Κερκυραϊκής ψαλτικής και χάρις κυρίως στις δικές του προσπάθειες κρατήθηκε ζωντανή αυτή η παράδοσή μας κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Εκτός του ότι τη δίδαξε και τη μεταλαμπάδευσε σε αρκετούς λάτρεις της, την κατέγραψε καταρχήν ηχητικά σε κασέτες μαγνητοφώνου και εν συνεχεία μέρος της χειρόγραφα με νότες, σε συνεργασία με τον αείμνηστο επίκουρο καθηγητή Εθνομουσικολογίας, του τμήματος Μουσικών σπουδών του Ιονίου πανεπιστημίου, Μάριο Μαυροειδή. Δυστυχώς, ο προ ετών αιφνίδιος θάνατος του δεύτερου δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση και την δημοσίευση της εργασίας αυτής.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να σημειώσω ότι η διάσωση και η ανάδειξη της Κερκυραϊκής μας ψαλτικής αποτελεί καθήκον όλων όσων αγαπάμε τον τόπο μας και σεβόμαστε τις παραδόσεις του αλλά και τους προπάτορές μας που αποκομμένοι για πολλούς αιώνες από τον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο και ευρισκόμενοι κάτω από ΄΄αλλόδοξες΄΄ επιρροές, χωρίς να επηρεασθούν από αυτές, κατάφεραν να διατηρήσουν και να διασώσουν τη δική τους ψαλτική για να υμνήσουν τον Θεό, την Παναγία, τον Άγιό μας και όλους τους Αγίους.
Π.Χ.
* Η εργασία αυτή
παρουσιάστηκε, από τον ίδιο τον καθηγητή, σε συνέδριο για την Ιστορία
της Επτανησιακής μουσικής (Κεφαλλονιά – Οκτώβριος 1995) και δημοσιεύτηκε αργότερα
(2000) στο βιβλίο με τα πρακτικά του
συνεδρίου. Στο συνέδριο αυτό είχε λάβει μέρος και ο π. Κωνσταντίνος μαζί με τον
επίκουρο καθηγητή Εθνομουσικολογίας, του Ιονίου Πανεπιστημίου, Μάριο Μαυροειδή.
** Το μουσικό
αυτό χειρόγραφο παρουσιάζεται στο βιβλίο που πρόσφατα κυκλοφόρησε, από τους
Σπύρο Καρύδη και Παναγιώτα Τζιβάρα, με τίτλο ΄΄Το τενόρε της ψαλιμουδίας΄΄ .
*** Η μελέτη
αυτή δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΄΄Γρηγόριος Παλαμάς΄΄ (τεύχος 812 & 815 –
Θεσσαλονίκη 2006). Ο Σωτ. Δεσπότης υπήρξε φοιτητής του καθηγητή Μαυροειδή στο
Ιόνιο Πανεπιστήμιο και μέσω αυτού γνώρισε
την Κερκυραϊκή ψαλτική και ασχολήθηκε μ’ αυτήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου